ум


ум м, р. ума
1 ақл; здравый ум соғлом ақл; человек с умом ақлли одам, в здравом уме и твёрдой памяти ақли расо ва эси жойида; это ничего не даёт ни уму, ни сердцу бу ҳеч қандай фойда бермайди; на ақлга озиқ, на юракка томизиқ; не твоего ума дело бунга сенинг ақлинг етмайди; ум хорошо, а два лучше посл. бир калла яхши, иккитаси ундан ҳам яхши; маслаҳатли тўй тарқамас; склад ума фикри-зикри, фикр-хаёли; сколько голов, столько умов посл. ҳар каллада ҳар хаёл;
2 перен. высок. зўр ақл эгаси, оқил, доно, олим, мутафаккир; блестящий ум ажойиб олим; лучшие умы человечества инсониятнинг энг доно кишилари; ✦ без ума (быть) от кого-чего қойил қолмоқ, маҳлиё бўлмоқ; в уме 1) дилда; 2) ақли жойида; считать в уме дилда санамоқ, овоз чиқармай ҳисобламоқ; в уме ли ты? разг. ақлинг жойидами? эсинг ўзингдами?; за ум взяться (или браться) ақли кирмоқ; из ума вон разг. бутунлай эсдан кўтарилибди, бутунлай эсдан чиқибди; и в уме нет (не было) разг. хаёли(м)да йўқ эди, етти ухлаб туши(м)га ҳам кирмаган эди; на уме кўнглида, хаёлида, дилида; прийти на ум хаёлига (миясига) келмоқ; эсига тушмоқ; сходить с ума 1) ақлдан озмоқ, эс-ҳушидан ажрамоқ; 2) о ком-чем, по ком-чём или по кому-чему мафтун бўлмоқ, шайдо бўлмоқ; себе на уме ичидан пишган, писмиқ; делать что-н. с умом разг. бирор ишни ақл-идрок (фаҳму фаросат) билан қилмоқ, жуда яхши ўринлатмоқ; ум за разум заходит у кого разг. эс-ҳуши жойида бўлмаган (эс-ҳуши кирди-чиқди бўлиб турган киши ҳақида); ума не приложу (нималигини) билолмайман, тушунолмайман, ақлимга сиғдиролмайман.

Рўйхатга қайтиш