под


под I м предл. о поде, на поду печнинг таги (ўт ёқиладиган жойи).
под II (подо) предлог
а) с вин. и тв.
1 остида, тагида; остига, тагига; остидан; тагидан; находиться ~ столом стол тагида бўлмоқ; поставить ~ стол стол тагига қўймоқ; смотреть под ноги оёғининг остига қарамоқ; спуститься ~ воду сув остига тушмоқ; работать ~ землёй ер остида ишламоқ; спрятать ~ замок қулфлаб қўймоқ; хранить ~ замком қулфлаб (қулфлаган ҳолда) сақламоқ; ~о мной обрыв оёғим остида жарлик ётибди;
2 ёнида, яқинида, яқин жойда, атрофида, бўсағасида; ёнига, яқинига; остида; жить ~ Москвой Москва яқинида (атрофида) яшамоқ; попасть ~ дождь ёмғирда қолмоқ; идти ~ дождём ёмғирда юрмоқ (кетмоқ);
3 остида, қўл остида; остига; быть ~ руководством кого-н. бировнинг раҳбарлиги остида бўлмоқ; взять ~ свою защиту ўз ҳимоясига (ҳимояси остига) олмоқ; быть ~ угрозой хавф остида бўлмоқ; поставить ~ угрозу хавф остига (хавф-хатарга) қўймоқ; отдать ~ суд судга бермоқ;
4 учун, -га; отвести сарай ~ сено саройни пичанга (пичан босиб қўйиш учун) ажратмоқ; бочка предназначена ~ вино бочка винога мўлжалланган;
5 остида, этагида; - га, қараб; спускаться под гору тоғнинг этагига тушмоқ.
б) с вин.
1 кўмаклашиб (ёрдамлашиб) маъносида; взять под руку қўлидан (қўлтиғидан) олмоқ;
2 - га яқин, - га томон; чоғда; ~ вечер кечга яқин; ~ утро эрталабга (азонга) яқин; ему ~ сорок у қирқларга яқинлашиб қолган; в ночь ~ Новый год Янги йил бўладиган кун кечаси; ~ старость қариган чоғида;
3 - га ўхшатиб, шаклида, тусида, монанд; отделать мебель ~ орех мебелни ёнғоқ (ёғочи) тусида ишламоқ;
4 бирор нарса эвазига; билан; взять деньги ~ расписку тилхат билан пул олмоқ; ~ залог вещей буюмларни гаровга қўйиб;
5 остида, жўрлигида, билан; петь ~ аккомпанемент гитары гитарага жўр бўлиб ашула айтмоқ; танцевать ~ музыку музикага ўйнамоқ.
в) с тв.
1 остида, остидаги; билан; эга бўлган, бор; пароход ~ советским флагом совет байроғи тикилган пароход; рыба ~ соусом соусли (соус солинган) балиқ;
2 таъсирида, остида, натижасида; ~ влиянием гнева ғазаб таъсирида;
3 деб, деганда; что надо понимать ~ ощущением? сезги деб (сезги деганда) нимани тушуниш керак?
под- (подо- и подъ-) приставка олд қўшимча I қуйидаги маъноларни ифодаловчи феъллар ясайди: 1) бирор нарса остидаги ҳаракатни билдиради: тагида (остида), тагига (остига), тагидан (остидан) сўзлари каби: подложить тагига (остига) қўймоқ, подсунуть (тагига) суқиб қўймоқ, подковырнуть тагидан (остидан) қовлаб қўймоқ; 2) бирор нарсага яқинлашишни билдиради: подъехать яқинлашиб қолмоқ; 3) бир оз қўшишни, яна қўшишни (қўйиш, солиш, сепишни) билдиради: подлить яна қўймоқ, устига яна бир оз қўймоқ, подсыпать сепмоқ, яна бир оз сепмоқ; 4) ҳаракатни такрорлашни, унга қўшилишни билдиради: поддакивать "ҳа-ҳа" демоқ (бировнинг гапини қувватламоқ), подвывать қўшилишиб увламоқ, ув тортмоқ (увилламоқ); 5) ҳаракатнинг оз-моз, сал-пал, билинар-билинмас бажарилишини ифодалайди: подкрасить бир оз бўяб қўймоқ, подзакусить оз-моз тамадди қилиб олмоқ, подлечиться сал-пал даволаниб олмоқ (даволанмоқ); 6) иш-ҳаракатнинг пинҳонлигини, зимдан қилинганлигини билдиради: подсмотреть яширинча қараб олмоқ, подслушать яширинча қулоқ солмоқ (эшитмоқ).
II қуйидаги маъноларни ифодаловчи от ва сифатлар ясайди: 1) ости, остки, остидаги каби сифат ясайди: поджелудочный меъда остидаги, меъда ости...; 2) катта группанинг кичик бир қисмини билдирувчи от ясайди: подотдел бўлимга бўйсунадиган кичик бўлим, подвид кичик тур, кенжа тур, подгруппа кичик группа, группача, подкласс кенжа синф (ўсимлик ёки ҳайвонлар систематикасида); 3) қараморидаги, қарашли, -га тобе (оид) каби сифат ясайди: подведомственный идора қарамоғидаги, идорага қарашли, подсудный суд идорасига қарашли; 4) бирор жой ёки нарса яқинида деган маънони билдиради: подтропики тропика ёни (яқини), подгородный шаҳар яқинидаги; 5) қуйироқ мансабни ифодаловчи от ясайди: подшкипер шкипер ёрдамчиси, подштурман штурман ёрдамчиси.

Рўйхатга қайтиш